La livela

di Antonio de Curtis

Tüit j'ann, ël 2 'd nuvèmber, j'é l'üsansa
d'andé dai nostri mort al Simiteri.
Tüti a rispetu custa circustansa
për visité stu post pien ëd misteri.

E, puntualment, 'cò mi 'n custa giurnà,
an custa dulurusa ricurensa,
vad a purté na fiur cun ümiltà
sle tumbe dij mè mort për l'ucurensa.

Cust ann l'é capitame n'aventüra...
dopo ch'i l'hai cumpì mè trist umagi.
Mac a penseje am ciapa na paüra
ch'i devu fé në sfors për pijé 'd curagi!

Iv cuntu custa storia, sté a sentì:
a l'era bele ura 'd turné a ca,
ma mi fasìa pa cas, 'ndasìa për lì
vardand ij nom sle tumbe 'n sà e 'n là.

Sì a deurm an pas eterna cul marchèis,
ch'apartenìa a l'auta nubiltà;
ün omu autoritari, poc curtèis,
mort ant ël mèis dë stèmber... tant temp fà!

Stema, drapò e blasun dzura da tüt
... suta na crus cun tante lampadin-e,
trè mas ëd reuse cun bindel a lüt:
candèile, candeilote e candèilin-e.

Propi tacà a la tumba dël marchèis
a-i n' j'era n'autra cun na cita crus,
gnanca na fiur... I sun restà surprèis
e i sun aviziname 'n poc cürius.

Cun gran fatiga 'l nom i l'hai lesü:
"Esposito Gennaro, ramasseur"
ün nom me tanti dj'autri, scunussü...
Mi sun sentüme 'n poc ëd pen-a 'n cheur!

Custa-sì l'é la vita, i l'hai pensà:
j'é chi ch'a l'ha avü tant, chi 'nvece gnente,
magara lë spassin l'avrà sperà
che cun la mort finièissu le sue plente.

Mentre i fantasticava cul pensé
ël temp passava e a l'é rivà la neuit...
e parèj sun ëstait me 'n persuné
ch'a l'han saralu 'ndrinta cun maldeuit!

L'hai antravist, cunfüse, da luntan,
due umbre ch'a vnisìu 'nvers a mi...
L'afé a l'é smijame 'n poc ëstran
e 'l mè cheur a batìa sempre 'd pi!

Rivà 'n poc pi davzin l'era 'l marchèis
cu' 'l cilìnder an testa e cu' 'l pastran;
daré da chièl a-i era 'n brüt arnèis
sporc e spüssus cun la ramassa an man.

Sensa gnün dübi cust l'era Genuari
mort an miseria a forsa 'd ramassé...
Ma cosa a fan sti dui an cust urari
an mes dle tumbe ancur a girulé?

Dop ün bel poc am sun rivà davzin.
Ël marchèis l'é fërmasse 'd bot an blan,
a l'é girasse 'd culp vers lë spassin
disendje cun dispress, me a füss ün can:

"Vurìa savèj, grandissima carogna,
cum i seve 'ncalave, dësgrassià,
sensa 'n regret e sensa 'n po' 'd vërgogna
't feve sutré davzin a 'n blasunà!"

"Ij nòbij a van sempre rispetà,
ma vui i seve 'ndait fora 'd misüra;
la vostra cassia a andasìa sutrà
drinta a na tampa pien-a 'd ramassüra."

"Mi i suportu pi nen ël vostr udur,
e alur parlene cun ij vostr parent
për ch'as bütu d'acordi cu' 'l sutrur
e ch'av tramüdu an mes a vostra gent"

"Munsü 'l Marchèis, a l'é nen culpa mia,
mi l'avrìa mai pi fave stu brüt tort;
mia fumna a l'ha fait sta drolarìa...
Mi cosa i pudìa fé? I j'era mort!"

"S'i füssa 'ncura viv ant ün mument
ciaprìa sta cassiëtta cu' ij mè oss
e andrìa ben luntan e ben cuntent
ëd pi nen dëstürbé ël vostr ripos!"

"E alura co' i të spete, malcreà,
che mi i m'anrabia e perda la passiensa?
S'a füssa nen ch'i sun ün titulà
l'avrìa già dait man a la viulensa!"

"Mè car marchèis i devu propi dì
ch'it l'has stracame cun ij to dëscurs;
e s'im dësmentiu d'esse sepelì
it na fasu 'n bel frac, sensa rimurs!"

"Ma ti ch'it pense d'esse, Nost Signur?
'T deve capì che sì i suma üguaj,
spüssuma tüti cun l'istess udur,
e i fuma 'd tèra, nòbij e uperaj."

"Cume it përmëtte, lürid purcaciun,
bütete al par ëd mi ch'i sun Marchèis,
a mi ch'i sun ün nòbil për dabun,
insülté ij mè nataj e le mie rèis?"

"Ma che Natal e Pasqua o Epifanìa!!!
Gàvate cust'idea barivela,
ti 't ses malavi 'ncura 'd fantasìa...
La mort it sas co' a l'é?... L'é na livela.

"Venta bütesse ben drinta la testa
che 'n rè, 'n grand'om opüra 'n magistrà
quand ch'a intra si 'ndrinta mac a-j resta
la pel e j'oss ëd quandi ch'a l'é nà!"

"Dame da ment a mi, fà pa 'l cativ
cundividuma 'nsema nostra sort;
ste pajassade-sì lassumje ai viv,
nui suma 'n poc pi serio... i suma mort!"

traduzione in piemontese,di Domenico Caresio (Rivarolo Canavese, TO)