La livela

di Antonio de Curtis

Tüit j'ann, ël 2 'd nuvèmber, j'é l'üsansa
d'andar dai nostre mort al Simitere.
Tüit a rispétan custa circustansa
për visitar ës post pin ëd mistere.

E, puntualment, 'cò mi 'n custa giurnà,
an custa dulurusa ricurensa,
e vu a purtar na fiur cun ümiltà
sle tumbe dij mè mort për l'ucurensa.

Ma n'aventüra st'ann m'é capità...
dopo ch'e j'hu cumpì mè trist umage.
Mac a pensaje em sento sbarüvà
ch'e devo far në sfors për pijar curage!

La storia ev la cunto 'mbelessì:
a l'era ura ëd turnas-ne a ca,
ma mi fasìa pa cas, 'ndasìa për lì
vardand ij nom sle tumbe 'n sà e 'n là.

Sì a drom an pas eterna cul marchèis,
ch'apartenìa a l'auta nubiltà;
n'òman autoritare, poc curtèis,
mort ant ël mèis dë stèmber... tant temp fà!

Stema, drapò e blasun dzura da tüt
... suta na crus cun tante lampadine,
trè mas ëd reuse cun bindel a lüt:
candèile, candeilote e candèiline.

Prope tacà a la tumba dël marchèis
a-i n' j'era n'autra cun na cita crus,
gnanca na fiur... E sun restà surprèis
e em sun avizinà ün poc cürius.

Cun gran fatiga 'l nom e j'hu lesü:
"Esposito Gennaro, ramasseur"
ün nom me tante dj'autre, scugnussü...
Ma a m'ha lassà na pèina 'ndrinta al cheur!

Custa-sì l'é la vita, e j'hu pensà:
j'é chi ch'a j'ha avü tant, chi 'nvece gnente,
magare lë spassin j'avrà sperà
che cun la mort finièissan le sue plente.

Mentre e fantasticava cul penser
ël temp passava e a l'é rivà la neut...
e parèj sun ëstèt me 'n përzuner
ch'a 'l l'han serà andrinta cun maldeut!

E j'hu antravist, cunfüse, da luntan,
due umbre ch'a gnisìan anvers mi...
L'afé a m'é smijà na frisa stran
e mè cheur a batìa sempre 'd pi!

Rivà 'n poc pi vizin l'era 'l marchèis
cu' 'l cilìnder an testa e cu' 'l pastran;
da dré da chièl a-i era 'n brüt arnèis
sporc e spüssus cun la ramassa an man.

Sensa gnun dübe cust l'era Genuare
mort an miseria a forsa 'd ramassar...
Ma que ch'a fan ste düi an cust urare
an mes dle tumbe ancur a girular?

Dop ün bel poc am sun rivà vizin.
Ël marchèis s'é fërmà ëd bot an blan,
a s'é girà ëd culp vers lë spassin
disendje cun dispress, me a füss ün can:

"Vuris savèir, grandissima carogna,
me ch'ev séi ancalà, brüt dësgrassià,
sensa 'n regret e sensa 'n po' 'd vërgogna
't fave sutrar vizin a 'n blasunà!"

"Ij nòbij a van sempre rispetà,
ma vüi e séi andèt fora 'd misüra;
la vostra cassia a andasìa sutrà
drinta a na tampa pina 'd ramassüra."

"Mi suporto pi nin ël vostr udur,
e alur parlène cun ij vostr parent
për ch'as bütan d'acorde cu' 'l sutrur
e ch'av tràmian an mes a vostra gent"

"Munsü 'l Marchèis, a l'é nin culpa mia,
mi e v'avriss mai fèt ël pi cit tort;
mia fumna a j'ha fèt sta drolarìa...
Mi que ch'e pusìa far? E s'era mort!"

"S'e füss ancura vif ant ün mument
ciaprìss custa cassiëtta cu' ij mè oss
e andriss luntan da sì e ben cuntent
ëd pi nin dëstürbar ël vostr ripos!"

"E alura que të spete, malcreà,
ch'e mi m'anrabia e perda la passiensa?
Se a füss nin ch'e sun ün titulà
e j'avriss già dèt man a la viulensa!"

"Mè car marchèis e devo prope dir
ch'et m'è stracà assè cu' ij to dëscurs;
s'e füss nin mort e truveriss l'ardir
et fat-ne prope 'n frac, sensa rimurs!"

"Ma chi ch'et pense d'ésser, Nost Signur?
'T deve capir che sì sen tüit üguaj,
e spüssan tüit cun ël midem udur,
e fan ëd tèra, nòbij e uperaj."

"Me ch'et përmëtte, lürid purcaciun,
bütate al par ëd mi ch'e sun Marchèis,
a mi ch'e sun ün nòbil për dabun,
insültar mè nataj e le mie rèis?"

"Ma che Natal e Pasqua o Epifanìa!!!
Gàvate cust'idea barivela,
ti 't sé malave 'ncura 'd fantasìa...
La mort et sè que a l'é?... L'é na livela.

"Venta bütasse ben drinta la testa
che 'n rè, 'n grand'om opüra 'n magistrà
quand ch'a intra si 'ndrinta mac a-j resta
la pel e j'oss ëd quandi ch'a l'é nà!"

"Dame da ment a mi, fà pa 'l catif
cundividuma 'nsema nostra sort;
ste pajassade-sì lassumje ai vif,
gnèt fuma ij serio... përché gnèt sen mort!"

traduzione in canavesano (dialetto del piemontese) ,di Domenico Caresio (Rivarolo Canavese, TO)