TÖTI PRECÌIS, LA BÙLA

di Antonio de Curtis

Töti j àn, el dùu de nuèember, se üüsa
per el dé d’i mòort, andàa al cimitéeri;
töti gh’arèsum de sèenter el duéer
töti gh’arèsum de vìighe el penséer
de purtàa ‘n fiùur sö la büüsa d’i nòoster mòort.

Àanca mé töti j àn fòo el mée duéer
pòorti sèemper i fiùur sö la büüsa
d’i parèent mée e de me mujéer.

Istàan, dopo vìighe fàt el me duéer,
m'è capitàat 'na ròba curiùuza.
Signùur, se ghe pèensi, trémi amò da la paüüra!

El fàt ‘l è chést chì: scultèeme bèen!
L’è quàazi ùura de saràa sö
e mé sùunti quàazi apróof a ‘l cancél
quàant, a ‘n cèert mumèent,
me scàpa l'óc, e insìma a 'na làpida, légi:

“Qui dorme in pace il nobile Marchese
Signore di Rovigo e di Belluno,
ardimentoso eroe di mille imprese
morto l’11 maggio del '31.”

Insìma a la làpida gh’éera àanca
el so stèma cun la curùna,
'na crùus cun atùurno tàante lampadìne;
trìi màs de róoze, tàanti lüméen e
in töti i cantòon tàanti cerìin.

Tàch a la tóomba de ‘l marchées,
gh’éera 'na büüsa picenìina abandunàada,
sèensa gnàanca ‘n fiùur;
el gh’ìiva apèena 'na crùus dùa gh’éera scrìt:
“Fujàada Pepìin – Rüdéen”.
Me fìiva tàanta cumpasiòon véder la tòomba de ‘l Rüdéen
sèensa gnàanca en lüméen.

Da per mé, pensàavi:
che bröt mòont ‘l è ‘l nòoster
gnàanca da mòort sùuntum precìis.

Puarèt, el gh’ìiva patìit töta la vìta e àanca da mòort
ghe tùca supurtàa de la gràn ümiliasiòon.
Intàant che pensàavi, védi che l’éera bèle scüüri
tàant che ‘l cancél del cimitéeri ‘l éera saràat.

Mé, che ghòo mìia tàant curàc,
incumìinci a tremàa da la paüüra.
A ‘n cèert mumèent védi el Marchées
töt vestìit bèen cun in téesta el cilìinder.

Vizìin a lüü gh’éera àanca ‘n umenéen
vestìit màal, cùn la scùa in màan.
Chilüü ’l è de sicüür Pepìin Fujàada
el Rudéen mòort puarèt.

Me véen sübit de pensàa:
“Pódei i mòort 'ndàa in gìir de nòt?”
Rivàat quàazi a 'na spàna da mé védi
‘l Marchées che ‘l se férma a ‘l impruìis
e ‘l dìis al rüdéen: “Giovanotto!

Da Voi vorrei saper, vile carogna,
con quale ardire e come avete osato
di farvi seppellir, per mia vergogna,
accanto a me che sono blasonato!

La casta è casta e va, sì, rispettata,
ma Voi perdeste il senso e la misura;
la Vostra salma andava, sì, inumata;
ma seppellita nella spazzatura!

Ancora oltre sopportar non posso
la Vostra vicinanza puzzolente,
fa d'uopo, quindi, che cerchiate un fosso
tra i vostri pari,tra la vostra gente.”

“Siör Marchées, l'è mìia cùlpa mìa,
mé a lüü gh’arèsi màai fàt en tòort;
l'è stàta mée mujéer a decìider
cùuza pudìivi fàa da ‘l mumèent che séeri mòort.

Se füdèsi stàt vìif 'l arèesi cuntentàat,
gh’arèsi ciapàat quàter às cùn dèenter i mée òs
e 'l arèesi sutràada in de ‘l fòs.”

“E cosa aspetti, oh turpe malcreato,
che l'ira mia raggiunga l'eccedenza?
Se io non fossi stato un titolato
avrei già dato piglio alla violenza!”

“Fàame véder, ciàpa la viulèensa…
La verità, el me càar Marchées, l’è
che te m’èet bèle stüfàat e se me gìira el capél
me desménteghi che sùunti mòort
e te piàanti 'na màan de teciòon.

Ma chì te crédet d’éser, el Signùur?
Chi dèenter vót capìila che sùuntum töti precìis?
Mòort sùunti mé, mòort te séet té;
töti móorum tà‘me sùuntum nasìit.”

“Lurido porco! Come ti permetti paragonarti
a me che ebbi natali illustri e nobilissimi,
da fare invidia a Principi Reali?”

“Ma quali Natali, Pasqua e Epifania!
Vót capìila e metìite in de la téesta
che te séet malàat amò de fantazìa?
Vót savìi cùuza l'è la mòort? L’è 'na livéla, 'na bùla.

El Rè, el magistràat, el siör, el puarèt,
quàant i véen chi dèenter, i gh’àa de fàa cöönt
chi gh’àa pèers töt chél che i gh’ìiva,
cumprées àanca ‘l tìtol e ‘l nùm; me pàar che té
te rèendet gnamò cöönt de chéesta verità.

Tradotta in dialetto cremonese da Giuseppe Caso